Sveti kralj Milutin i njegovo doba: istorija književnost, umetnost

Tematski zbornik međunarodnog naučnog skupa ,,Kralj Milutin i doba Paleologa: Istorija, književnost, kulturno nasleđe“, Skoplje 24 – 26. oktobar 2021.

Strana: 879

Obraćanje njegove svetoslti Patrijaha srpskog gospodina Porfirija učesnicima međunarodnog naučnog skupa "Kralj Milutin i doba paleologa"

Vaše Blaženstvo,
Arhiepiskope ohridski i Mitropolite skopski Jovane,

Uvaženi organizatori i učesnici Međunarodnog naučnog skupa „Kralj Milutin i doba Paleologa: Istorija, književnost, kulturno nasleđe“, draga braćo i sestre!

Dozvolite mi da Vas pre svega najsrdačnije pozdravim sledećim rečima: Gospod Mira neka Vam dâ mir svagda i u svakoj prilici! Gospod sa svima Vama!

Budući da se upravo ove godine navršava sedam stotina leta od upokojenja Svetog kralja Milutina, grandiozne i još uvek nedovoljno proučavane ličnosti iz Svetorodne loze Nemanjića, neizmerno smo se obradovali dobivši poziv da se obratimo svim uvaženim učesnicima navedene konferencije. Doba vladavine Stefana Uroša II Milutina, koje je obuhvatalo razdoblje od 1282. do 1321. godine, podrazumevalo je veoma burne i izazovne periode konstantnih političkih previranja i ratnih sukoba. Posedujući vanrednu vojnu i diplomatsku sposobnost, ali i istančan osećaj donošenja pravovremenih odluka u pogledu uspostavljanja vojnih i političkih saveza sa raznim hrišćanskim vladarima, kako Romejske Imperije i Bugarskog Carstva, tako i kraljevina Ugarske i Francuske, Sveti kralj Milutin je uspeo da proširi granice Srpskih i Primorskih zemalja, te da ekonomski i administrativno uredi državu na čijem je čelu bio.

Uprkos tome što je bio strog, pravičan i neretko oštar na polju delatnosti kao svetovni vladar, ali nikada zlobiv, svagda je bio, kako nam svedoči njegov životopisac Danilo, u velikim i Bogougodnim podvizima, koje mnogi drugi ne znađahu. A što je podrazumevalo noćna bdenja, tople suze pokajanja i njegove neizrecive milostinje, znanima i neznanima. Blagodareći pre svega darovima vere i ljubavi Hristove, koji su mu štedro darovani i koje je istrajno razmnožavao tokom svog života, ostao je upamćen kao najplodotvorniji ktitor i priložnik brojnih poznatih i verovatno manje poznatih hrišćanskih crkava i manastira, ne samo u istočnoj, nego i u zapadnoj Crkvi. Podižući između ostalog crkvu Bogorodice Ljeviške u Prizrenu, crkvu Georgija  Nagoričanskog u Starom Nagoričanu, manastire Treskavac kod Prilepa, Gračanicu i Banjsku, crkvu Bogorodice Trojeručice i još dve crkve u Skoplju, Sabornu crkvu – katolikon manastira
Hilandara, Malu crkvu Svetih Bogoroditelja Joakima i Ane u manastiru Studenici, potom crkvu Svetog Jovana Preteče sa bolnicom i stranoprimnicom u Carigradu, dve crkve u Solunu i mesto za boravak hodočasnika u Svetoj Zemlji, ovaj sveti kralj ostaviće blagočestivom i Hristoljubivom pravoslavnom rodu srpskom, ali i vascelom hrišćanskom rodu u nasleđe najlepše i unikatne bisere hrišćanske umetnosti i kulture.

Uporedo sa tim on neće prevideti ni jednako važnu praksu potpomaganja crkava i manastira u Rimokatoličkoj crkvi, pa će sledstveno 1319. godine pokloniti čuvenu posrebrenu ikonu sa latinskim natpisom crkvi Svetog Nikolaja Mirlikijskog u Bariju i izdašno pomagati zadužbine svoje majke kraljice Jelene Anžujske, odnosno manastire Svete Marije Ratačke i benediktinske opatije na Mljetu. Izuzev vanredne ktitorske delatnosti sa kojom je nadilazio i tadašnje vladare većih i neuporedivo bogatijih hrišćanskih država, blagodareći Milutinovom staranju i potpori, Sveti Arhiepiskop srpski Nikodim će prevesti 1319. godine Bogoslužbeni ustav koji će poneti ime „Nikodimov Tipik“, te tako obdariti Srpsku crkvu još jednom redakcijom tipika kojim će se ustrojavati i oblikovati liturgijski život tadašnjih generacija pravoslavnih hrišćana srpskoga roda.

Na posletku, mišljenja smo da doba Paleologa, koje je znatno i podrobnije istraživano i proučavano u naučnom smislu, pa okarakterisano i kao „Renesansa Paleologa“, ne može biti sagledano, niti vrednovano u celosti bez „Renesanse Milutina“ ili „Procvata Milutinovog“ na polju istorije, arhitekture, slikarstva, književne iluminacije, odevanja, bogoslužbenog tekstila, arhivistike,  književnog nasleđa, liturgijskog života i crkvenog pojanja, umetničkog veza i razvoja bogoslovlja kod Srba.

Povrh svega duboko verujemo da će rezultati ove međunarodne konferencije upravo pokazati i dokazati prethodno rečeno.

Neka je Blagosloven i plodotvoran rad ovog izuzetno značajnog naučnog skupa i neka bi Gospod molitvama Svetog kralja Milutina podario napredak na svakom polju i u Vašem radu!

PATRIJARH SRPSKI PORFIRIJE

POZDRAVNO OBRAĆANJE NA MEĐUNARODNOM NAUČNOM SKUPU U SKOPLJU, 24. 10. 2021.