Lestvica - Sveti Jovan Lestvičnik

Lestvica spada u red podvižničko-asketskih spisa, koje su pisali mnogi rani oci, posebno egipatski i sinajski pustinjaci, kao i oci Svete Gore. Tu možemo posebno pomenuti asketska dela svetih sirijskih otaca Isaka i Jefrema, filokalijske oce svetog Simeona Novog Bogoslova, kao i Nevidljivu borbu svetog Nikodima Agiorita. Svima njima je zajedničko da su to monaška dela utemeljena na svetom Jevanđelju i Lestvici Blaženstava, u kojoj je sam Gospod Hristos pokazao put usvajanja jevanđelskih vrlina, kao put ushođenja čoveka ka Bogu i njegovog oboženja. Taj cilj ima i Lestvica svetog Jovana.

Ova knjiga sastoji se od 33 stepena, po broju Spasiteljevih godina života, koji podvižnika vere (ne samo monaha) uzvodi od zemaljskog i truležnog života do života u Hristu, rečeno jezikom i bogoslovljem svetog apostola Pavla. Prve lestvice su: udaljavanje od sveta (greha), tuđinovanje i poslušanje. Te vrline su potrebne i u svetu, jer nije moguće živeti u Crkvi po zakonima ogrehovljenoga tela i po svojoj volji. To važi za sve. Posle sveti Jovan govori o svim čovekovim strastim: zlobi, mržnji, zavisti, pristrasnosti, stomakougađanju, strastoljublju, srebroljublju, sujeti i taštini, kao i podvižničkoj borbi do krvi sa njima. To je, jezikom asketa rečeno, izlazak iz Egipta. Nemoguće je napredovati u duhovnom životu i na duhovnoj lestivici ukoliko ne pobedimo pomenute bogoprotivne strasti i demone koji se kriju iza njih. To važi kako za monahe, tako i za mirjane.

U drugom delu Lestvice opisuje se podvižničko ushođenje u božanstvenim vrlinama, koje se krunišu caricom svih hrišćanskih vrlina – ljubavi, jer ko u ljubavi stoji, u Bogu stoji. Cilj Lestvice je, dakle, istovetan sa Jevanđeljem Hristovim. Lestvica je to Jevanđelje ispisano jezikom asketa bogotražitelja Pravoslavne Crkve. Jezikom svetog apostola Pavla rečeno, u Lestvici je opisano kako sa sebe svući starog čoveka – starog Adama i obući se u novoga – u Hrista.