Prosfora vodi poreklo iz davnina. Praslika prosfore bili su predloženi hlebovi koji su se postavljali u hramu, tzv. Solomonovom hramu u Jerusalimu, na poseban sto, koji se zvao: sto za hlebove predloženja. U prvim vekovima hrišćanstva vernici su sami donosili hleb, vino, ulje, vosak za sveće – sve što je bilo potrebno za obavljanje bogosluženja, Liturgije. Ovaj prinos (na grčkom – prosfora) su primali đakoni, imena donosioca su unosili u poseban spisak, koji su sveštenici čitali za vreme osvećenja Darova.
Iz ovih dobrovoljnih prinosa (prosfora) odvajao se deo hleba i vina za Liturgiju, kada će se u toku Liturgije hleb i vino pretvoriti u Telo i Krv Hristovu; od voska su se pravile sveće, a ostali darovi, nad kojima su se takođe čitale molitve, deljeni su vernicima, tj. pravile su se trpeze ljubavi, tzv. agape. Kasnije se naziv prosfora počeo upotrebljavati samo za hleb, koji je korišćen za vršenje Svete Liturgije.
Prosfora se sastoji iz dva dela, koji se prave od kvasnog testa, i spajaju se jedan preko drugog. Na gornjem delu se stavlja pečat u obliku jednokrakog krsta, koji u gornjem delu iznad horizontalne linije krsta sadrži inicijale: IS HS (Isus Hristos), a ispod ove iste linije NI KA (na grčkom – pobediti, pobeđuje). Ovaj pečat sa inicijalima IS HS NI KA, koga sveštenik vadi iz prosfore, naziva se Agnec, što znači jagnje Božije, i predstavlja Gospoda Isusa Hrista, i taj se Agnec prinosi na Liturgiji i pretvara u Telo i Krv Gospoda Isusa Hrista.
Prosfora koja je pripremljena od brašna (odnosno, samlevenog bezbrojnog mnoštva zrna pšenice), označava i čovekovu prirodu, koja se sastoji od mnoštva elemenata u prirodi, kao i čovečanstva u celini, koje se sastoji od mnoštva ljudi. Pri tome donji deo prosfore odgovara zemljaskom (telesnom) sastavu čoveka i roda ljudskog, a gornji deo sa pečatom, odgovara duhovnoj klici u čoveku, u kojem je zapečaćen lik Božiji i u kojem tajanstveno prisustvuje Duh Božiji.
Božije prisustvo i duhovni začetak u čoveku prožimaju celokupnu prirodu čoveka i roda ljudskog, što se prilikom pripreme prosfore izražava dodavanjem svete vode, i obične vode i kvasca. Sveta voda je znamenje blagodati Božije, a kvasac – životvorna sila Svetog Duha, koja daje život svakom stvorenju.
Vidljiva podela prosfore na dva dela, označava nevidljivu podelu čovekove prirode na: telo (brašno i voda) i dušu (kvasac i sveta voda), koji se nalaze u nerazdeljivom, ali i nesmešanom jedinstvu, zbog čega se priprema donji i gornji deo prosfore posebno, da bi se zatim spojili u jednu celinu. Još ova dva dela prosfore označavaju Bogočovečansku prirodu Gospoda Isusa Hrista, tj. da je Gospod Isus Hristos istinski Sin Božiji i istinski čovek.
Na kraju Liturgije vernicima se deli prosfora ili u narodu poznata pod imenom nafora (naziv nafora dolazi od reči Anafora - uznošenje, Anafora je centralna, glavna, Liturgijska molitva, u toku koje se hleb i vino pretvaraju u Telo i Krv Hristovu – i tu reč Anafora narod koristi skraćeno kao - nafora).– Naforu treba uzimati sa pobožnošću, krstoliko postavivši dlanove, desni dlan ruke, preko levog dlana, i celivajući ruku sveštenika, koji nam je dao ovaj dar. Po pravilima Crkve, naforu treba pojesti u crkvi, na prazan stomak, jer je to sveti hleb, hleb sa Božijeg žrtvenika, deo prinosa Hristovom oltaru.
Srećko Zečević, protojerej
Ostavite komentar